Để chủ động phòng chống ngộ độc do vi khuẩn Clostridium botulinum, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật xin cung cấp một số thông tin phòng, chống ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn vi khuẩn này gây ra.

1/  Nguyên nhân ngộ độc:

Trong tự nhiên, các bào tử của vi khuẩn này phổ biến và có khả năng sống sót cao ở trong đất và bụi, nó được tìm thấy trong đất vườn, nghĩa trang, bùn, phân động vật tươi hoặc đã ủ, đường tiêu hóa của động vật, gia cầm, cá...Nha bào này có nhiều trong đất và có sức đề kháng cao, đặc biệt chịu nóng trên 100⁰ C vẫn sống, đun nóng ở nhiệt độ 120⁰  C trong 10 phút mới giết chết được nha bào. Ở điều kiện thích hợp sẽ tạo thành độc tố và sinh 7 typ độc tố gây ngộ độc cho con người

Độc tố của vi khuẩn có độc lực mạnh hơn độc tố của tất cả các vi khuẩn khác. Nó chịu được men tiêu hoá và môi trường axit nhẹ của dạ dày, mất tác dụng bởi kiềm và nhiệt độ cao 120⁰ C trong 5 phút hoặc 80⁰ C trong10 phút hoặc đun sôi trong vài phút.

Vi khuẩn này phổ biến trong môi trường nên có thể lây nhiễm qua các khâu sản xuất, vận chuyển, bảo quản và sử dụng thực phẩm. Đặc biệt là các lọai thực phẩm đóng hộp như: sữa bột, pho mát, xúc xích, lạp xưởng, thực phẩm lên men yếm khí. Các thực phẩm đóng hộp công nghiệp thường sử dụng nitric để ức chế độc tố botulinum. Các thực phẩm đóng hộp được chế biến thô sơ rất dễ nhiễm vi khuẩn 

2/  Các biểu hiện của ngộ độc

Sau khi ăn phải thức ăn có vi khuẩn Clostridium botulinum, khoảng 8-10 giờ sau, hoặc có trường hợp sau 4 giờ người bệnh sẽ có những biểu hiện như:

- Nôn, buồn nôn, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, yếu ớt, da khô.

- Đau bụng, bụng chướng, táo bón, thường ít ỉa chảy.

- Không sốt hoặc sốt nhẹ, không rối loạn ý thức.

- Sau đó xuất hiện triệu chứng thần kinh điển hình:

+ Liệt cơ mắt: giãn đồng tử, mất phản xạ ánh sáng, viễn thị, lác mắt, nhìn đôi.

+ Liệt màn hầu, co thắt họng: nghẹn, sặc đường mũi, nhai nuốt khó khăn.

+ Liệt cơ thanh quản: nói khàn, giọng mũi, nói nhỏ, nói không thành tiếng. Các triệu chứng liệt có đặc điểm thường liệt cả hai bên đối xứng.

Bệnh kéo dài từ 4-8 ngày. Trường hợp nặng thì khó thở, người bệnh thở nhanh, nông, cuối cùng thì chết do ngạt.

Khi bị ngộ độc do vi khuẩn này thường bệnh rất nặng, tỉ lệ tử vong rất cao, nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời, người bệnh sẽ chết sau 3 – 4 ngày.  Nếu điều trị khỏi, bệnh hồi phục rất chậm, thường để lại di chứng kéo dài.

3/  Cách phòng tránh ngộ độc

- Thực phẩm đóng hộp dễ có nguy cơ bị ngộ độc nhất. Ngoài ra, tất cả các lọai thực phẩm khác như rau, củ, quả, hải sản... vẫn có nguy cơ bị nhiễm vi khuẩn  nếu không đảm bảo an toàn thực phẩm và được ủ, bọc kín.

Các loại thực phẩm phổ biến dễ gây ngộ độc là các thực phẩm chế biến, đóng gói thủ công, sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình hoặc điều kiện sản xuất không đảm bảo. Đặc biệt khi xu hướng sử dụng túi hút khí chứa đựng thực phẩm gia tăng, không đun chín kỹ thức ăn trước ăn.

Để phòng chống ngộ độc do Clostridium botulinum (vi khuẩn gây ngộ độc thịt), Bộ Y tế khuyến cáo đến người dân trong cộng đồng cần phải thực hiện tốt việc giữ vệ sinh an toàn thực phẩm như sau:

1. Trong sản xuất, chế biến phải dùng những nguyên liệu bảo đảm an toàn thực phẩm, tuân thủ theo đúng yêu cầu quy định về vệ sinh trong quy trình sản xuất. Trong sản xuất đồ hộp, phải chấp hành chế độ khử khuẩn một cách nghiêm ngặt; 

2. Chỉ sử dụng các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường.

Thực hiện ăn chín, uống chín. Ưu tiên ăn các thực phẩm mới chế biến, mới nấu chín.

Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không phải đông đá. Với các thực phẩm lên men, đóng gói hoặc che đậy kín theo cách truyền thống (như dưa muối, măng, cà muối...) cần đảm bảo phải chua, mặn. Khi thực phẩm hết chua thì không nên ăn.

3. Khi xuất hiện các triệu chứng ngộ độc, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hạn chế tử vong./.